معلمانی که مروج مطالعه‌اند

عصر شنبه، هشتم خرداد ۹۵، مهمان دهمین نشست از سلسله نشست‌های دانشگاه فرهنگیان بودم که در آموزش و پرورش منطقه سه تهران برگزار شد. در این جلسه قرار بود دربارهء «نقش معلم در توسعه فرهنگ مطالعه و کتابخوانی» صحبت کنم. ابتدا مدل «پنج ضلعی مطالعه» را معرفی کردم و سپس کوشیدم تصویری از معلمی ترسیم کنم که شخصیت، گفتار و رفتارش می‌تواند مروج مطالعه باشد. قبلاً دربارهء پنج ضلعی مطالعه در نهمین سری از «یادداشتهای یک کتابدار» در مجله بخارا نوشته‌ام از تکرار آن پرهیز می‌کنم و فقط به بخش دوم می‌پردازم. پرسشی که آن روز تلاش کردم به آن پاسخ دهم این بود که «معلمان چگونه می‌توانند مروجان خوبی برای خواندن باشد؟». در پاسخ می‌توان گفت معلمانی در ترویج خواندن موفق‌اند که خودشان اهل مطالعه باشند و تصور نکنند بدون آنکه خودشان کتاب بخوانند، پند و اندرزشان برای مطالعه چندان موثر خواهد بود. توصیه مستقیم به خواندن، به معنای عام آن و بدون ذکر مصادیق شنوندهء چندانی ندارد. تجربه نشان داده که موعظه بدون پشتوانهء عملی چندان اثربخش نیست. نمی‌گویم بی‌اثر است، اما اثری که انتظار داریم ندارد. زیرا وقتی به دیگران می‌گوییم کتاب بخوانید، مطالعه خوب است و پندهایی از این قبیل، فقط گزاره‌هایی کلی و کلیشه‌ای در اختیار شنونده گذاشته‌ایم بی‌آنکه شاهد و گواهی برای خوب و مفید بودن ارائه کنیم. گفتار ما دربارهء خواندن زمانی اثربخش است که مبتنی بر تجربه‌ زیستهء ما از خواندن و روایتی از روزهای انس با کتاب باشد. ....  ادامه در لیزنا.